Een tuin aan het Voldersgat

door Wim Hagemans

'Wat hebt u een mooie tuin!' riep prinses Máxima op 4 september 2001 Hans van der Laan toe vanaf een rondvaartboot op de Binnendieze. "Wij stonden hier met een aantal mensen. Maar op een of andere manier had Máxima in de gaten dat ik degene was die hier woonde. Ze keek me aan en gaf dat compliment", glundert Van der Laan nog na. Máxima, met prins Willem Alexander op kennismakingsbezoek in de Brabantse hoofdstad, had goed gezien dat de tuin het indrukwekkendste is aan de woning van Hans en Mimi van der Laan aan de Oude Dieze 21. Het huisje staat nogal weggedrukt tussen het veel grotere café-restaurant op de hoek en het voormalige woonhuis van de Bossche oud-burgemeester Loeff (1945-1961) op nummer 17-19. "Het is een soort woonhol", vindt Hans van der Laan (1941) zelf. Maar dan een heel bijzonder 'hol' van vermoedelijk achttiende-eeuwse oorsprong. Hans van der Laan denkt dat zijn huis ooit een bediendenwoning was, horende bij het grote huis ernaast (17), dat ook nog beschikte over een koetshuis op nummer 19. Van der Laan huurt in de buurpanden kantoorruimte voor zijn architectenbureau. "In 1630 zijn twee kavels samengevoegd tot één herenhuis met twee koetshuizen. In 1764 werd architect Jacob van Vechel eigenaar. Kort daarna is er vermoedelijk verbouwd waarbij de huidige hoofdstructuur ontstond. Tot wij ons huis kochten, waren de drie nog steeds één eigendom." Op de gemeenschappelijke geschiedenis wijst nog de plaats van de kelder van 21, onder de opkamer in het achterhuis van nummer 19. Mimi (1942): "Als je hiernaast de vloer openmaakt, kom je in ónze kelder terecht." Op een gevelsteen in het pand naast dat van Hans en Mimi van der Laan staat het jaartal 1820. "Toen is er weer verbouwd. De traditionele gevels van de achttiende eeuw werden lijstgevels, zoals toen onder Franse invloed mode werd. Een hijsbalk hiernaast werd afgezaagd, het moest kennelijk een beetje minder boers. De huizen op de nummers 17 en 21 kregen toen ook 'empire-ramen'. Die zag je vanaf die tijd overal in Zuid-Nederland. In zessen verdeeld, met een elegante roedenverdeling en vaak een brede middenstijl." In 1974, vlak voordat Hans en Mimi van der Laan het konden huren, was het huis verbouwd naar ontwerp van de Bossche-Schoolarchitect Gerard Wijnen. Hans van der Laan trok de 'geur van de Bossche School' aan. Hij is een neef van de grondlegger van deze

195

architectuurrichting, pater Hans van der Laan. Mimi, afkomstig uit het Belgische Brugge, wilde graag een `stadshuis'. Het huisje was door Wijnen grondig aangepakt. In plaats van een smal gangetje, een voor-, tussen- en achterkamer, had hij één grote woonruimte gecreëerd. Met een reeks massieve pijlers op de plaats van de oorspronkelijke gangmuur. Binnenkort gaat Van der Laan zelf verder verbouwen. Het kleine keukentje achter wordt over de gehele breedte van het perceel uitgebreid tot woonkeuken. Bovenop moet een grote lantaarn komen voor de lichtinval. "Met zoveel mogelijk glas, zodat je weinig ander materiaal ziet. Ik zoek in zo'n oud huis graag het contrast op. Ik vind dat je behoorlijk mag experimenteren in een historische omgeving. Je moet op een vrije manier met een monument om kunnen gaan, en het op een architectonische manier kunnen opwaarderen." Voldersgat De ongeveer 25 meter diepe tuin, vooraan 9 meter breed en aan het uiteinde 6 meter, grenst aan twee zijden aan het water: het Voldersgat, waar het water van de Dommel via de Grote Hekel de stad inkomt, en de Verwersstroom van de Binnendieze. Links aan de overkant is een aanlegsteiger. Recht tegenover zijn de twee booggewelven van de waterinlaat onder de Zuidwal, waar auto's, fietsers en voetgangers passeren. De tuin bevindt zich ongeveer tweeëneenhalve meter boven het waterniveau. Toen Hans en Mimi van der Laan in 1974 aan de Oude Dieze kwamen wonen - in 1987 kochten zij het huis - zag de tuin er romantisch maar verwaarloosd uit. Sindsdien is hij twee keer helemaal opgeknapt. De laatste keer nadat in 1993 de kademuur was hersteld. "Ze hebben er gewoon een nieuwe muur vóór gezet. Maar daardoor hebben wij er wel een halve meter tuin bij gekregen." De tuin was eerst heel intiem, met een meidoorn en esdoorns aan de waterkant. "Maar die groeiden door de muur heen. De bomen die we nu nog hebben, zijn op minstens twee meter van de muur geplant, met een folie eromheen, zodat de wortels niet naar de muur groeien." De tuin is door betegelde paadjes in plantvakken verdeeld. Daarbij is het ritme aangehouden van de op regelmatige afstand boven het maaiveld uitstekende steunberen van de zware tuinmuur tussen de nummers 19 en 21. Waar eerst meidoorn en esdoorns op zomerse dagen wat privacy gaven, is nu een met zorg uitgekozen pergola, begroeid met rozen en blauwe regen. Mensen die op de wal lopen of fietsen, kunnen van een afstand in de tuin kijken. En de bewoners genieten van de ruimte achter hun huis en tuin. "Het is een wankel evenwicht, maar wij voelen ons op ons gemak in de tuin."

196

Oude Dieze 21

Pand (XIX B met oudere kern) met verdieping onder met blauwe Hollandse pannen gedekt zadeldak met schild (voor) en tegen gepleisterde tuitgevel (achter). De gebosseerd gepleisterde voorgevel is afgesloten door een geprofileerde kroonlijst doorlopend naar nr 19 en bevat een deur met bovenlicht en gesneden kalf met tandlijst, vensters met 6-ruits schuiframen en een zolderlicht. Inwendig; enkelvoudige balklagen; kap met vier schaarspanten met balk.

•